Neredeyse her sabah aynı ikilemlerle karşılaşıyorum. Karımı bir öpücükle uyandırmalı mıyım yoksa daha uzun süre uyumasına izin mi vermeliyim. Yataktan çıkmalı mıyım yoksa sadece erteleme düğmesine basmalı mıyım? Ve bu daha ilk kahvemi içmeden önceydi. Günlük hayatımız sözde önemsiz kararlarla dolu. İnsanlar genellikle düşük riskli kararları gereğinden fazla düşündükleri için kendilerini aptal gibi hissederler, ancak araştırmalar bu şekilde hissetmenin mantıklı nedenleri olduğunu göstermiştir. Daha küçük kararlar yüzünden neden bu kadar stresli hissettiğinizi anlamak, bu konuda ne yapacağınızı öğrenmenize yardımcı olabilir.

İlk olarak, seçenekleri karşılaştırmayı ve karşılaştırmayı zor bulduğumuz için bazen seçeneklerin çokluğu bizi bunaltıyor. Ekonomi akademisyenleri, daha fazla seçeneğe sahip olmanın daha iyi olduğu fikrini uzun süredir savundular. Ancak 2000 yılında ABD’li psikologlar Sheena Iyengar ve Mark Leeper bu fikre karşı çıktılar.

Çalışmalarından birinde, bir süpermarkette reçel test masası kurdular. Çok daha fazla tüketici, kendilerine daha az seçenek sunulduğunda bir reçel satın aldı. Tezgâhta altı çeşit varken müşterilerin neredeyse üçte biri (yüzde 30) reçel almaya gitti, ancak 24 çeşit varken müşterilerin sadece yüzde 3’ü reçel aldı.

ABD’li psikolog Barry Schwartz’ın bu bulgulardan yola çıkarak The Paradox of Choice: Why More is Less adlı kitabı, çok sayıda seçeneğin insanlarda kaygıya neden olabileceğini savunuyor.

İnsanlar genellikle seçeneklerini doğru bir şekilde değerlendirecek uzmanlıktan yoksundur veya uzmanlığa sahip olmadıklarına inanırlar. Örneğin, finansal bir kararla uğraşırken.

Ve hedefleriniz varsa, onlara ne kadar katı bir şekilde bağlı kalmak istediğinizden emin olamamak muhtemelen başınızı ağrıtacaktır. Bir arkadaşınız yemek için dışarı çıkmayı önerdiğinde ve karnınız guruldadığında, “daha fazla tasarruf etmeye başlamak” gibi belirsiz bir hedef size netlik vermeyecektir.

Ayrıca, önemsiz olarak etiketlediğimiz bazı kararların aslında duygusal açıdan yüksek çıkarları olabilir. Örneğin, bir randevu için ne giyeceğinize karar vermek muhtemelen sadece moda ile ilgili değildir.

Her faktör stres yaratmak için yeterliyken, tüm faktörler bir araya geldiğinde kararla ilgili kaygı sadece artacaktır.

Başka bir araştırma alanı, insanların karar verme stratejileri ile refahı arasındaki bağlantıya odaklanmıştır. Araştırmacılar iki ana karar verme stratejisi belirlediler: Maksimize etme ve tatmin etme. Maksimize etme, en iyi seçeneği deneme ve bulma eğilimidir.

Nobel ödüllü Herbert Simon tarafından tanıtılan bir terim olan tatmin edici, kabul edilebilir bir seçenek bulunduğunda sona eren bir stratejidir.

Maksimize etme ve tatmin etme, kişilik özellikleriyle ilişkilendirilmiştir. Maksimize etme eğiliminde olan insanlar ve daha tatmin edici olanlar var.

Schwartz ve meslektaşları maksimize etme eğilimi ile yaşam doyumu duyguları arasında negatif bir ilişki bulmuşlardır.

Maximisers (tatmin edicilerle karşılaştırıldığında) ayrıca karar sonrası pişmanlık yaşama olasılıkları daha yüksekti. Bir açıklama, maksimize edicilerin her zaman ne yapabilecekleri ve nasıl daha iyi bir karar verebilecekleri konusunda kara kara düşünmeleridir.

Açık olmak gerekirse, çalışma evlilik veya sağlıkla ilgili önemli yaşam kararlarını incelemedi, ancak günlük kararlara odaklandı (ancak daha ciddi tıbbi kararlar hakkında benzer bulgular rapor edildi).

Kararlar zihinsel olarak yorucu olabilir. Bu yüzden bazen günlük seçimler zor geliyor çünkü karar verme yorgunluğunuz var.

19. ve 20. yüzyılın en büyük düşünürlerinden biri olan William James, alışkanlıkların bu karmaşıklıklarla başa çıkmamıza yardımcı olduğunu öne sürdü. Alışkanlıklar düşünme ihtiyacını ortadan kaldırır. Alışkanlıklar oluşturmak için zamanınızı harcamak, günlük kararlar üzerinde derin düşünmenizi engelleyebilir.

William James’in içgörüleri birçok çağdaş araştırmacıya ilham verdi. Psikolog Daniel Kahneman’ın Thinking, Fast and Slow adlı kitabı tarafından popüler hale getirilen bir fikir, birinci sistem ve ikinci sistem olmak üzere iki farklı bilgi işleme mekanizması kullandığımız fikridir. Birinci sistem bilinçsiz, hızlı ve sezgiseldir. Çok az çaba gerektirir. İkinci sistem amaçlı düşünmedir.

Her sabah aynı saatte uyanmak, karımı öpmek ve ardından kahve yapmak, bu aktiviteler hakkında fazla düşünmekten kaçınmamı sağlayan bir alışkanlık haline geldi. En azından ilk kahvemi içene kadar sistemimin elimden geldiğince kontrolü ele almasına izin verdim.

ABD’li yazar Merlin Mann, “düşünmek eylemin düşmanı olabilir” dedi. Tam olarak aynı fikirde olup olmayacağımdan emin olmasam da, sözleri psikolojiden elde edilen pek çok bulguyla örtüşüyor.

Herbert Simon, tatmin etme fikrini, insanların sınırlı bilişsel ve diğer kapasitelere (hafıza ve dikkat gibi) sahip olduğuna inandığı için geliştirdi. Çok fazla düşünmek – örneğin bugün egzersiz yapıp yapmamak – stresli olabilir ve bunu yapma niyetini engelleyebilir.

Kaynaklarınıza nasıl yatırım yapacağınıza karar vermelisiniz (bilişsel, duygusal veya fiziksel olsunlar). Onları egzersiz yapmayı düşünmeye yatırmak, egzersiz yapmak için ihtiyaç duyduğunuz enerjiyi tüketebilir.

Günlük kararlarımız söz konusu olduğunda, seçeneklerin sayısını azaltmak da süreci kolaylaştırabilir. Apple’ın kurucu ortağı Steve Jobs, kısmen karar sürecini basitleştirmek için neredeyse her gün benzer kıyafetler (kot pantolon ve balıkçı yaka veya tişört) giymesiyle tanınırdı.

Sınırlı “karar verme gücünüz” olduğunu kabul etmek ve onu nasıl kullandığınız konusunda bilinçli olmakla ilgilidir. Seçimleri azaltmak, iyi alışkanlıklar geliştirmek ve sözde sistemimizin kontrolü ele almasına izin vermek, günlük kararlarımızla yüzleşmemize yardımcı olabilir.

Bu hikaye, metinde herhangi bir değişiklik yapılmadan bir haber ajansı beslemesinden yayınlandı. Sadece başlık değiştirildi.